Recenzja filmu Nitram: Dramat o masakrze w Port Arthur zadaje niezbędne pytania dotyczące przemocy z użyciem broni

Nowy film australijskiego reżysera Justina Kurzela szczerze pyta, dlaczego określamy te zbrodnie jako niezrozumiałe, a jednocześnie obserwujemy, jak rozwijają się te same schematy, raz po raz

"Nie rozumiemy tego. I myślę, że nigdy tego nie zrobimy" – mówi policjant w telewizji, gdzieś w tle mrocznego nowego dramatu Justina Kurzela - Nitram cda. Materiał filmowy jest prawdziwy – wycięty reportaż, który został wyemitowany po masakrze w Dunblane w 1996 roku, w której bandyta zastrzelił 16 uczniów i nauczyciela w szkole podstawowej pod Stirling w Szkocji. Jego horror został uznany za niezgłębiony. Szybko wprowadzono dwie nowe ustawy o broni palnej, zakazujące prywatnej własności większości broni krótkiej w Wielkiej Brytanii.

Cały film Nitram śledzi tygodnie i dni poprzedzające drugą masową strzelaninę – miesiąc później, na drugim końcu świata, w Port Arthur na Tasmanii. Ale po cichu kwestionuje te słowa, które tak często (i co zrozumiałe) wypowiadane są w cieniu wielkich aktów przemocy: „nie rozumiemy”. Jest to pogląd, który leży u podstaw gatunku prawdziwej zbrodni, samowystarczalnego przemysłu wypuszczającego współczesnych straszydeł, by zaspokoić chorobliwe fascynacje publiczności. Przemieniamy zabójców w boskie totemy zła, wszystkie przerażająco nieznane w swojej naturze. Ale można sprowadzić całą filmografię Kurzela do pytania, jak i dlaczego przemoc jest tak zapisaną częścią męskiego mitu – podsyca wymagającą brzydotę jego debiutanckiego Snowtown z 2011 roku, o serii morderstw, które nękały jego rodzimą Australię w latach dziewięćdziesiątych, i piekielnej pasji jego Makbeta z 2015 roku .

Nitram to surowy, trudny, ale głęboko refleksyjny film, który szczerze pyta, dlaczego określamy te zbrodnie jako niezrozumiałe, a jednocześnie obserwujemy, jak rozwijają się te same schematy. Kurzel nigdy nie podaje nazwiska sprawcy – ówczesnego 28-letniego mężczyzny, który zabił 35 osób i odsiaduje obecnie 35 wyroków dożywocia bez możliwości zwolnienia warunkowego. Przedstawiona postać jest zawsze określana tylko fikcyjnym pseudonimem „Nitram” lub „samotnym bandytą”. Przemoc, którą popełnił, nigdy nie jest pokazywana na ekranie. Zamiast tego skupiamy się na niezliczonych znakach ostrzegawczych, które zaśmiecały drogę do tego jednego, strasznego dnia – wszystkie z nich albo aktywnie ignorowane, albo obserwowane przez osoby, które nie były całkowicie przygotowane do interwencji.

Patrzymy, jak Nitram (Caleb Landry Jones) wchodzi do sklepu z bronią. Wręcza ponad 8 000 dolarów w worku marynarskim – bez licencji na broń i bez zamiaru zarejestrowania zakupionej broni. Właściciel sklepu zapewnia go, że wszystko w porządku, powtarzając pod nosem słowa „za łatwo”. Na papierze brzmi to zbyt dosadnie ironicznie. Ale w filmie Kurzela scena jest wydawana tak swobodnie, że rozgrywa się jak przyprawiający o mdłości, swobodny spadek w zwolnionym tempie. Ci, którzy przekazują broń, są jedynymi osobami, które Nitram wprost osądza. Reżyser wydaje się tu wręcz nietypowo powściągliwy, jego szerokie i puste kadry stawiają go (i zapewne nas) w roli obserwatorów, a nie gawędziarzy.

Przeczytaj również: Czarna Pantera 2 Wakanda w moim sercu: Ryan Coogler buduje wściekłą, powolną kontynuację wokół straty Chadwicka Bosemana

Rodzice (Judy Davis i Anthony LaPaglia, oboje zduszeni cichą desperacją) są całkowicie zagubieni, nie mogą poradzić sobie z dzieckiem, które wydaje się tak niebezpiecznie niedostatecznie stymulowane przez otaczający go świat. Jego jedynym zajęciem są fajerwerki, które co noc wyrusza na podwórko. Kiedy Nitram nagle wkracza na orbitę starszej kobiety o imieniu Helen (Essie Davis) – byłej aktorki żyjącej w zastoju panny Havisham, otoczonej psami i spleśniałą tapetą – na krótko możemy znaleźć nadzieję w tym skromnym związku między dwojgiem żywe duchy. Ale Kurzel, pracując nad scenariuszem autorstwa Seana Granta, często współpracującego z nim, agresywnie odrzuca myśl, że ten człowiek został po prostu źle zrozumiany. Ci, którzy są wobec niego łaskawi do tego stopnia, że ​​ignorują jego gwałtowne impulsy, płacą najwyższą cenę.

A Jones, który zrobił karierę grając na żywo w filmach takich jak Uciekaj i Trzy billboardy za Ebbing, Missouri, nie pozwala swoim widzom polegać na prostolinijnej patologii. To okrutny występ, ale taki, który jest rozwiązywany z godnymi pochwały niuansami – jest tu wyraźna odmowa po prostu zredukowania postaci do zestawu znaków towarowych nałożonych jak maska. Kurzel kończy swój film przypomnieniem, że chociaż Australia, podobnie jak Wielka Brytania, szybko zreformowała swoje przepisy dotyczące broni w odpowiedzi na masakrę, żadne państwo ani terytorium od tego czasu nie było w pełni zgodne. Jak pyta Nitram, czy kraj naprawdę zrobił to, co musi, aby temu zapobiec?

Film Nitram jest w kinach od 1 lipca. Sprawdź gdzie obejrzeć Nitram cały film online